Transitie-opgaven van Greenport West-Holland
Klimaatneutraal
Al in 2040 is de productie in het Greenportcluster klimaatneutraal en vervoer emissievrij, is de ambitie van het EnergieAkkoord. In de Ruimtelijke Economische Strategie 2050 is het versnellen van de energietransitie als eerste leidend principe gesteld.
| Opgave | Acties | Eind 2024 bereikt |
| Gebiedsbenadering onder gebiedsvisie energietransitie | Opbouw gefaseerde toekomstvisie voor de klimaatneutrale glastuinbouw met mijlpalen 2025, 2030 en 2040 | Gefaseerde toekomstvisie met vergelijkbare structuur voor alle gebieden |
| Participatie gebiedsbenadering |
Faciliteren samenwerkingsverband gemeenten, provincie, warmtecoöperaties en verdere ketenpartners |
Breed draagvlak bij de toekomstvisie voor de gebiedsbenadering |
| Opbouw gebiedsscenario’s | Gemeenschappelijk basis organiseren voor overheden, netbeheerders en ondernemers en leidend tot verdere cijfermatige onderbouwing voor de benodigde voorzieningen | Op basis van structuur voor alle gebieden een vastgestelde basis met cijfermatige onderbouwing voor de benodigde voorziening |
Gezondheid en Geluk
Een goede gezondheid is een groot goed. Voeding speelt daarin een essentiële rol. Het glastuinbouwcluster heeft een unieke positie om innovaties in gezondheid en welzijn te bevorderen, in sterke synergie met de omgeving. Gezondheid en Geluk omvat de gezondheid van mensen, gezonde producten en een gezond productiesysteem. Sterke regionale samenwerking moet positieve maatschappelijke impact realiseren en de veerkracht van het cluster versterken. Daartoe wordt samengewerkt aan meervoudige waardecreatie via communities en living labs voor gezonde, groene voedselomgevingen. Het doel is de sector effectiever te organiseren en te positioneren in de voedseltransitie, waarbij gezondheid het leidende principe is voor een duurzaam en toekomstbestendig voedselsysteem.
| Opgave | Acties | Eind 2024 bereikt |
| Betere verbinding met de omgeving op gezondheidsopgaven (zo hebben gemeenten de verantwoordelijkheid om de gezondheid van hun burgers te waarborgen volgens de Wet Publieke Gezondheid) | Betrokkenheid bij en samenwerking met landelijke en regionale netwerken | Focus op stevige samenwerking en gezamenlijke doelstellingen Greenport West-Holland met/binnen netwerken: – Preventieakkoorden Den Haag (Gezond en Gelukkig Den Haag) en Rotterdam (Gezond010) en lokale voedselraden – Groene Cirkel Groene, Gezonde Stad – City Deal Gezonde en Duurzame Leefomgeving – Transitiecoalitie Voedsel | Healthy Food Coalition – Beweging Groenterijke, Relaxte, Sociale Lunch (oa ism GroentenFruit Huis) – ToekomstProef / Green Deal Duurzame Zorg – Voeding Leeft – MVO Nederland – De Waarde(n) van Groenten en Fruit (oa ism Brightlands Venlo) – MRA – Regionale, regeneratieve voedselketens – EatThis – Accez – FVO – Food Valley |
| Bevorderen van een gezondheidsgerichte benadering | Werken aan gezonde, groene voedselomgevingen, duurzame productie, en betere samenwerking in de waardeketen met gezondheid als leidend principe. Meewerken aan regionale voedselstrategieën | |
| Stimuleren van integrale samenwerking binnen de Greenport |
Een integrale aanpak binnen de Greenport. Dit omvat aspecten zoals duurzaam watergebruik, bevordering van biodiversiteit, het verminderen van chemische belasting en investeren in human capital |
We organiseren drie rondetafelgesprekken voor onze eigen achterban, bestaande uit ondernemers en kennisinstellingen. Deze gesprekken zijn gericht op het verkennen van uitdagingen, vragen en kansen binnen het glastuinbouwcluster die voortkomen uit onze netwerken. Het primaire doel van deze gesprekken is het onderzoeken van strategieën. Als hoogtepunt van deze verkenning vindt het Stakeholder Diner plaats, in de vorm van een DNA Diner. Dit evenement fungeert als de afsluiting van de rondetafelgesprekken en markeert het begin van fase 2 van Gezondheid & Geluk. Het doel van het diner is het verkrijgen van commitment van partners binnen het glastuinbouwcluster voor de community of practice (cq Doorbraakteam) Gezondheid & Geluk. |
| Aanjagen van meervoudige waardecreatie | Verkennen van innovatiekansen in ecosystemen met diverse stakeholders. Innovaties die niet alleen gezondheidswaarde maar ook sociale, ecologische en economische waarde creëren | Kansen en uitdagingen vertalen naar nieuwe manieren van samenwerken in challenges en living labs. Verkennen van nieuwe, alternatieve, gezonde strategieën en verdienmodellen. Eind 2024 hebben we minimaal vijf samenwerkingen (sociale innovaties) georganiseerd. |
Human capital: sociale innovatie
Het vraagstuk om te beschikken over voldoende medewerkers met de kennis en vaardigheden die passen bij de, uit de transitieopgaven voortkomende, veranderende vraag naar arbeid neemt de komende jaren snel toe. De werkgever zal zich daarom meer moeten inspannen om te zorgen voor een goede sociaal/maatschappelijke omgeving voor de medewerkers. Goede ontwikkel- en scholingsmogelijkheden voor een Leven Lang Ontwikkelen (LLO) zijn hierin een speerpunt.
| Opgave | Acties | Eind 2024 bereikt |
| Bevorderen actieve leercultuur voor sociale innovatie bij alle partners Greenport | Bewustmaken van essentie van een actieve leercultuur bij alle partners en implementeren 5 stappen-aanpak bij innovatie- en ontwikkelvraagstukken | Partners zien belang actieve leercultuur en de aanpak die nodig is dit duurzaam te organiseren |
| Maatwerk aanbod opleidingen en trainingen LLO | Ontwikkelen en versterken vraaggestuurd LLO-aanbod met samenwerkende opleiders in Horti Academy | Met 25 bedrijven is ontwikkelplan voor medewerkers gemaakt dat aansluit bij strategische keuzes bedrijf. |
| Eén aanspreekpunt voor LLO | Ontwikkelen éénloketfunctie voor Leven Lang Ontwikkelen voor tuinbouwcluster | De positionering en profilering is van de Horti Academy is bepaald en de communicatiemiddelen zijn daarop aangepast |
| Duurzaam organiseren LLO | Reflexief monitoren aanpak en samenwerking op gebied van LLO en actief voorstellen verbeteringen voor organisatorische en systeemvraagstukken (bouwstenen voor duurzaam LLO) | Met partners is een aanpak geïmplementeerd voor het reflexief monitoren van de ontwikkeling van de samenwerking en organisatie van Leven Lang Ontwikkelen en het, op basis daarvan, agenderen van acties deze te verbeteren. |
| Eind 2024 bereikt (overkoepelend): Ontwikkelen, vaststellen en starten uitvoering van een nieuwe Human Capital Agenda voor het verder versterken en uitbreiden van de aanpak en resultaten uit de afgeronde HCA |
Op weg naar chemievrij: natuur inclusieve teelt
De tuinbouwsector staat onder druk. De maatschappelijke opgaven zijn groot op het gebied van klimaat, schoon water en biodiversiteit. De milieukwaliteit in de omgeving moet worden verbeterd om het tuinbouwcluster volhoudbaar te maken in de toekomst. Datzelfde geldt voor de licence to produce in de keten. Door over te schakelen op weerbaar telen kunnen telers verminderen in stikstof en chemiegebruik. Hierdoor neemt de druk op de omgeving af. Door het aanleggen van biodiversiteit rondom de kas draagt de sector bij aan biodiversiteitsherstel.
| Opgave | Acties | Eind 2024 bereikt |
| Belemmeringen wegnemen: – Standaard normen en waarden – Wetgeving – Afzet in de keten |
Werkgroepen vormen om belemmeringen in de keten zichtbaar te maken en op te lossen. Belemmeringen zijn er bij achterhaalde wetgeving, bestaande normen en waarden in de hele keten, afzetmogelijkheden, werken aan het verdienmodel | Belemmeringen in de keten zijn zichtbaar. Er zijn netwerken gevormd om te werken aan het wegnemen van belemmeringen. |
| Begeleiden van telers | Innoveren vanuit de sector zelf, in samenwerking met koplopers, telersverenigingen, brancheorganisatie en met hen het peloton telers. Inzetten op meer kennis over de teeltwijze voor telers | Het onderwerp weerbaar telen en biodiversiteit wordt als urgent ervaren in de sector. De sector start pilots bij een grotere groep telers om deze techniek in de praktijk te onderzoeken, kennis te delen met andere telers en zo verder te brengen |
| Onderzoek | Het initiëren van wetenschappelijk onderzoek naar weerbaar telen en biodiversiteit in de glastuinbouw. Werkwijze, effectiviteit en monitoring.
Het verbinden van wetenschap met praktijk door de wetenschappers te verbinden met de CoP biodiversiteit Greenport West-Holland |
Greenport West-Holland begeleidt meerjarig(e) wetenschappelijke onderzoek(en) naar toepassing in de praktijk, daarvan is in het eerste jaar een start gemaakt |
| Inspireren | Kennis delen over nieuwe teelten met biodiversiteit | Greenport West-Holland zorgt voor kennisdeling van behaalde resultaten in het transitieproces. Steeds meer mensen in het netwerken worden geënthousiasmeerd over weerbaar telen en het aanleggen van biodiverse randen rondom de kas. |
Circulaire metropool
De circulaire metropool is een toekomstbeeld van een glastuinbouwcluster verankerd in de maatschappij conform de brede welvaart-doelstellingen. Daarin is de het glastuinbouwcluster dus sociaal, ecologisch en ruimtelijk ingepast in de omgeving. Hierbij gaat het om opgaven als circulaire teeltmaterialen en verpakkingen (overmatig en niet-circulair gebruik van plastics, vervuilde reststromen, duurzame verpakkingen), biobased reststromen (inclusief impactvolle business modellen en innovatieve waardeketens), voorkomen voedselverspilling en optimaal verwaarden van voedsel reststromen.
| Opgave | Acties | Eind 2024 bereikt |
| Circulaire economie: optimaal verwaarden van reststromen, reductie en circulair maken van grondstoffengebruik en behoud grondstoffen voor tuinbouw | Ketensamenwerking met producenten van materialen, toeleveranciers, kwekers/telers, handel, retail/consument en afvalinzameling en verwerking, inclusief nieuwe (keten)businessmodellen | Meerdere keten-doorbraakprojecten: – Teeltmaterialen en verpakkingen – Doorontwikkeling van keten-doorbraakproject Regionaal Retoursysteem – Start keten-doorbraakproject bloemenhoezen – Ketenworkshop t.b.v. doorbraken voor circulaire teeltmaterialen – Hoogopgaande teelt t.b.v. realiseren van ketens verwaarding reststromen (elke keten zijn eigen specifieke teeltaccesoires). Innovatietraject met TU Delft opgestart t.b.v. circulaire alternatieven voor loopfolies. Transitielabs: Regionale keten (met maatschappij partners) (in Waddinxveen) alternatief voor veen doorontwikkeld. |
| Ontwikkelen van gebiedsgerichte aanpak ten behoeve van duurzame productie- en landschapsgronden en circulaire economie | Opzetten van, en doorontwikkelen van ‘transitielabs’ waarin in living lab-vorm (inclusief sociale innovatie en human capital) geïnnoveerd wordt in deelgebieden zoals polders (Broekpolder), gemeenten (Waddinxveen, Pijnacker-Nootdorp) met thema’s biobased reststromen, retour-systemen plastics, biodiversiteit (groen-blauwe dooradering) en water(kwaliteit) | In transitielab Waddinxveen naast de huidige ‘veen-pilot’ een nieuwe community en/of pilot ontwikkeld. Een transitielab met thema water – maatschappij (follow-up ACCEZ traject) opgezet. Minimaal 3 programma thema’s (bijvoorbeeld gezondheid, biobased, biodiversiteit, water) verbonden aan de transitielabs inclusief HCA. |
| Vormgeven aan de tuinbouw transitie en innovatievermogen in quadruple helix | Doorontwikkelen van de versnellingsagenda duurzame en circulaire glastuinbouw (transitiebloem-aanpak) in samenwerking met NWA Transitie naar duurzaam voedselsysteem onderzoeksprogramma. Start en vormgeven onderzoeksprogramma REWIRE: nieuwe samenwerkingen voor circulaire tuinbouw: een multilevel ecosysteem-aanpak. Dit onderzoek wordt gekoppeld aan de transitielabs | Transitiebloem versnellingsagenda opgeleverd en besluit genomen over positie van deze aanpak binnen Greenport West-Holland. Onderzoeksprogramma REWIRE gestart en het bijbehorende action-research programma is ingericht op de bestaande en ontwikkeling zijnde transitielabs. |
Biobased
Het gebruik van plantaardige (rest)stromen oftewel (bij)producten voor materialen, ‘fine chemicals en of pharma-toepassingen zorgt voor een verduurzaming van de maatschappij. Daar waar deze producten worden gebruikt, hoeven geen ‘virgin bronnen’ aangesproken te worden. Biobased materialen en producten (bouw, cosmetica, pharma) zijn vaker gezonder voor mens en milieu dan gangbare materialen. Bovendien heeft het gebruik een positieve invloed op de Environmental Footprint van zowel tuinbouwproducten als biobased producten uit andere ketens.
| Opgave | Acties | Eind 2024 bereikt |
| Verwaarden plantaardige bijproducten | Ondersteunen, begeleiden, verbinden en inspireren voor een zo hoog mogelijke verwaarding van de reststromen. Via kostenneutraal naar een positief resultaat voor de kweker | Met SIGN is een Lagerhuisdebat georganiseerd met inkopers, makers van biobased plaat-materialen en toeleveranciers van biomassa (tuinders)Inspiratieweek is georganiseerd om tuinbouw-sector mogelijkheden te laten zien.Er zijn meer dan 100 initiatieven opgenomen in www.bioboost-platform.com |
| Telen voor inhoudsstoffen | Verbinden van initiatieven, participeren in onderzoek, met als doel het creëren van nieuwe afzetmarkt van plantextracten en plantactieve stoffen voor de kweker | Inspiratiebijeenkomst voor tuinders (Excursie) georganiseerd naar Plantentuin Meise (Botanische tuin Brussel).Pilot is gestart voor de teelt van Jack Bean t.b.v. Nierstichting.
Extractenbibliotheek is overgegaan van eigendom en in een nieuwe |
| Elimineren van frustraties | Initiëren, ondersteunen en organiseren van het elimineren van stoffen die hoogwaardige verwaarding van bijproducten frustreren. De focus ligt op de stoffen die tijdens de teelt in de biomassa (bijproducten) terechtkomen | Beïnvloeders zijn verder opgelijnd om gebruik van plastic (PP) touw in de glasgroenten uit te faseren. Project is gedefinieerd en financiering aangevraagd om op basis van onderzoeken in regio West-Holland (Circulaire Tuinbouw) en West-Vlaanderen (Zero Waste) tot implementatie te komen van alternatieven voor materialen die nu verstorend werken in de verwaarding van reststromen. |
| Werken aan randvoorwaarden | Enthousiasmeren en mobiliseren van de markt. Daarnaast is ook regelgeving vaker een voorwaarde om verwaarding mogelijk te maken | Er is een consortium gevormd en een NWO-aanvraag (2,3 mln €) ingediend om de belemmeringen in de keten bij opschaling van biobased initiatieven in beeld te krijgen en oplossingen te ontwikkelen ism Haagse Hogeschool, WUR, Avans Hogeschool, Universiteit Maastricht. |
Waterambitie
In 2021 is de waterambitie Greenport West-Holland ‘De Waarde van Water’ opgesteld. Deze omvat drie thema’s: Kringloopsluiting: gesloten kas, Duurzaam omgaan met water in de regio: waterkwantiteit en waterkwaliteit (KRW 2027) en Werken aan betere klimaatbestendigheid. In 2023 is gestart met gebiedsgerichte aanpak in samenwerking met ACCEZ.
| Opgave | Acties | Eind 2024 bereikt |
| Integraal samenwerken aan wateropgaven tbv kwaliteit | Transitielab(s) water rondom groen-blauwe corridor waarin integraal gewerkt wordt aan biodiversiteit en waterkwaliteit door ondernemers, overheden, onderzoek en onderwijs en natuurorganisaties (maatschappij) | Integraal water-transitielab in een deelgebied (polder, of Pijnacker-West of deelgebied in Lansingerland). Haalbaarheid verkend met alle betrokken stakeholders, afspraken financiering en uitvoering gemaakt. |
| Integraal samenwerken aan wateropgaven tbv kwantiteit en klimaatadaptatie | Verkenning mogelijkheden voor wateropvang en -opslag in samenwerking met distributiecentra en bedrijventerreinen | Verkenning d.m.v. stakeholder gesprekken en een gezamenlijke bijeenkomst. Haalbaarheidsadvies opgeleverd. |
| Water tbv tuinbouw in relatie met duurzame productie- en landschapsgronden | Verkenning innovatieve (gebiedsgerichte) projecten tbv ZH-PLG maatregelenpakket | Met Provincie Zuid-Holland de gebiedsgerichte aanpak afgestemd in de kaders van het ZH-PLG maatregelenpakket |
Verslogistiek
Er is op nationaal niveau een duidelijke trend op het gebied van logistieke hubs met functiestapeling. Deze functies zijn onder meer duurzame brandstoffen/laadeilanden (clean energy hubs), beveiligde truckparkings, regiohubs (consolidatiepunten zoals reeferhubs) en mogelijk ook inspectiepunten.
De verslogistiek vertegenwoordigt een dikke stroom in de goederenvervoercorridors. Hubs met speciale voorzieningen gericht op specifieke stromen zoals vers en food met sterke verbindingen naar andere greenports. Daarnaast is een goede logistieke interactie tussen de hubs en de mainports Rotterdam en Schiphol van groot belang voor het succes en de te behalen impact.
| Opgave | Acties | Eind 2024 bereikt |
| Ruimtelijke inpassing RES | Greenport heeft een ruimtelijke verantwoordelijkheid voor agro(logistieke) bedrijventerreinen. Deze omzetten in acties. | In februari 2024 is een versnellingsplan gereed. Dit plan borgt de uitvoering van Agenda Verslogistiek van Greenport West-Holland en Move, met name de drie á vier projecten die daaruit bij goederenvervoercorridor worden gepositioneerd. De acties van Greenport West-Holland zijn afgebakend en afgestemd met o.a. de individuele bedrijfsterreinen/gemeentes, met Greenports Nederland, GroenteFruitHuis, de handelslogistieke bedrijven in sierteelt en voedingstuinbouw en regionale en nationale autoriteiten en worden in de rest van het jaar uitgevoerd. |
| SMART Logistics | Benutten van digitaliseringsmogelijkheden | |
| Duurzame energie | Duurzame energieopwekking, doorpakken op de eerste reeferhub | |
| Verslogistiek op de kaart | Doorontwikkeling strategie en acties. Plus agenderen van verslogistiek op de regionale en landelijke logistieke tafels |
Campusvorming: Greenport Horti Campus
Uitvoering geven aan de strategie Feeding & Greening the Mega-cities maakt het noodzakelijk dat geïnvesteerd wordt in nieuwe kennis, vaardigheden en faciliteiten. In 2013 is de Greenport Horti Campus (GHC) gestart en uitgegroeid naar drie regionale business driven campussen (Westland, Horti Science Parc en Dutch Fresport). Ieder met een eigen focus en aanpak die past bij de regio en geschiedenis.
Alle drie de regio’s werken aan de transitieopgaven. Nieuwe kennis- en innovatieagenda’s worden ontwikkeld met de bedrijven (vaak de koplopers). Via projecten (R&D en soms wetenschappelijk) worden oplossingen ontwikkeld. Bijna altijd betekent dat ook een verandering in de bedrijfsvoering (sociale innovatie). Leven lang ontwikkelen, maar ook het reguliere beroepsonderwijs dient zich aan te passen aan de nieuwe werkwijzen in de praktijk. Demonstratielocaties (zoals het World Horti Center en het Fieldlab Vertical Farming) laten bedrijven en overheden zien hoe het anders kan. De campusontwikkelingen kennen een inhoudelijke agenda en een ruimtelijke (projectontwikkeling) voor het ontwikkelen van clubhuizen en faciliteiten. Voor de inhoudelijke agenda(s) bouwt het Innovatiepact aan verbindingen.
| Opgave | Acties | Eind 2024 bereikt |
| Samenwerken aan een GHC-campusstrategie | Samen met de drie campusorganisaties werken aan één GHC-campusstrategie | Uitvoering GHC-Katapult-programma ligt op koers. Aanzet campusstrategie is gereed. |
| Kennisinstellingen als dragende partijen | Publieke en private kennisinstellingen dragen de campussen. Met deze kennisinstellingen wordt verder gewerkt aan samenwerking en prioritering van de onderzoeks- en onderwijs (LLO) ontwikkeling | |
| Gezamenlijk inzetten voor transitieopgave | De vele bouwstenen en netwerkstructuren worden ingezet voor de transitieopgaven. Met elkaar investeren in het uitwerken van grote (>mln) programma’s |
Brede welvaart indicatoren
Er is op nationaal niveau een duidelijke trend op het gebied van logistieke hubs met functiestapeling. Deze functies zijn onder meer duurzame brandstoffen/laadeilanden (clean energy hubs), beveiligde truckparkings, regiohubs (consolidatiepunten zoals reeferhubs) en mogelijk ook inspectiepunten.
De verslogistiek vertegenwoordigt een dikke stroom in de goederenvervoercorridors. Hubs met speciale voorzieningen gericht op specifieke stromen zoals vers en food met sterke verbindingen naar andere greenports. Daarnaast is een goede logistieke interactie tussen de hubs en de mainports Rotterdam en Schiphol van groot belang voor het succes en de te behalen impact.
| Brede welvaart indicatoren | Uitleg | Programma’s |
| Subjectief welzijn | In bespiegelingen over de brede welvaart staat welzijn centraal. Subjectief welzijn is hier gedefinieerd als waardering voor het eigen leven. Om dit te meten kijken we hoe tevreden mensen zijn met hun leven en in welke mate zij regie ervaren over hun leven. | Human Capital Agenda, Biodiversiteit, EnergieAkkoord, Biobased |
| Materiële welvaart | De materiële welvaart is het inkomen dat mensen te besteden hebben en de goederen en diensten die zij daarmee kunnen kopen en waarmee zij zelf invulling en kleur kunnen geven aan hun leven. | Human Capital Agenda, Biodiversiteit, Internationalisering AmbitieInnovatiepact (als onderdeel strategie feeding and greening megacities)
GHC-campusvorming |
| Gezondheid | Gezondheid – zowel de daadwerkelijke als de ervaren gezondheid – is sterk bepalend voor de kwaliteit van leven. Een (chronische) ziekte beperkt onder meer iemands mogelijkheden om actief en volwaardig deel te nemen aan de samenleving. De levenskwaliteit wordt ook in belangrijke mate bepaald door (gezonde) voeding. Eén van de grootste problemen op dat vlak is momenteel bijvoorbeeld overgewicht. | Human Capital Agenda, Biodiversiteit, EnergieAkkoord, Biobased, Circulaire Metropool
Gezondheid & Geluk Innovatiepact (via gezondheidproject Natasja) GHC-campusvorming |
| Arbeid en vrije tijd | Welvaart hangt voor veel mensen sterk af van het hebben van passend en betaald werk. Daar staat tegenover dat ook vrije tijd grote invloed heeft op de levenskwaliteit die mensen ervaren. Werk en vrije tijd moeten dan ook in balans zijn. Hiervoor zijn vele factoren van belang. Een goede opleiding is bijvoorbeeld belangrijk om een gunstige uitgangspositie op de arbeidsmarkt te hebben. | Human Capital Agenda, Biodiversiteit, GHC-campusvorming door versterking van de innovatiekracht van ondernemers en het goed opleiden van talent een leven lang |
| Wonen | Een goed en betaalbaar dak boven het hoofd is één van de eerste levensbehoeften. Nederlanders geven een groot deel van hun inkomen uit aan hun huisvesting. | Human Capital Agenda, EnergieAkkoord |
| Samenleving | Een samenleving waaraan iedereen kan deelnemen en waarin mensen kunnen vertrouwen op elkaar en op instituties als de overheid en het rechtssysteem vormt ook een onderdeel van brede welvaart. Andere belangrijke welvaartsaspecten zijn de omvang en kwaliteit van sociale contacten en daarmee hoeveel en hoe vaak mensen meedoen in het maatschappelijk leven. | Human Capital Agenda, Biodiversiteit, Circulaire metropool
Innovatiepact: via de |
| Veiligheid | Misdaad en ervaren (on)veiligheid grijpen direct in op de kwaliteit van leven. Zowel feitelijk risico op slachtofferschap als het gevoel van (on)veiligheid doen ertoe. | Human Capital Agenda, Biodiversiteit, Cyberweerbaarheids- centrum Greenport (via Innovatiepact) |
| Milieu | Schone lucht, schoon drink- en oppervlaktewater, schone grond en voldoende (gezonde) natuur en biodiversiteit zijn belangrijke algemene levensbehoeften. Hoge fijnstofconcentraties in de lucht kunnen tot ernstige gezondheidsklachten leiden, zoals astma en COPD. In een dichtbevolkt land als Nederland is het ook belangrijk dat bepaalde gebieden er primair zijn voor de natuur, zodat flora en fauna zich daar kunnen handhaven en zich goed kunnen ontwikkelen. |
Human Capital Agenda, Biodiversiteit, EnergieAkkoord, Biobased, Internationalisering ambitie, Water, Circulaire metropool GHC-campusvorming door kennis, innovatie en talent ook dichter te koppelen van thema’s als energieneutraal 2030, duurzaam en circulair |
| Brede welvaart ‘later’ indicatoren | Uitleg | Programma |
| Economisch kapitaal | Dit omvat de machines en werktuigen, de ICT, het kenniskapitaal en de infrastructuur die nodig zijn voor het opbouwen van materiële welvaart en het genereren van economische groei. Naast fysieke kapitaalgoederen, heeft de Nederlandse economie kenniskapitaal nodig om te functioneren, onder andere gevoed door investeringen in onderzoek en ontwikkeling. Schuld wordt gezien als negatief economisch kapitaal. |
Human Capital Agenda, Biodiversiteit, EnergieAkkoord, Biobased, Internationalisering ambitie, Circulaire metropool
Innovatiepact GHC-campusvorming |
| Natuurlijk kapitaal | Dit betreft niet alleen grondstoffenvoorraden (voor Nederland vooral fossiele energiedragers zoals aardolie en aardgas), maar ook de kwaliteit van natuur en milieu. Hieronder vallen biodiversiteit (gemeten aan de hand van fauna van het land en van zoetwater en moeras, maatstaven voor soortenrijkdom), de algemene kwaliteit van de atmosfeer (samenhangend met CO2-emissies) en de lokale kwaliteit van bodem, water en lucht. Ook de capaciteit aan hernieuwbare energie wordt gezien als natuurlijk kapitaal, omdat hiermee zowel de intering op fossiele energiebronnen als de uitstoot van broeikasgassen kan worden tegengegaan. Natuurlijk kapitaal vormt een eerste levensvoorwaarde. | Biodiversiteit, EnergieAkkoord, Biobased, Water, Circulaire metropool, Innovatiepact
GHC-campusvorming |
| Menselijk kapitaal | Hierbij staat de factor arbeid centraal. Het omvat het aantal uren dat mensen werken en de kwaliteit van het arbeidspotentieel afgemeten aan gezondheid en opleidingsniveau. Dit zijn tevens aspecten die de productiviteit van arbeid mede bepalen. | Human Capital Agenda, Biodiversiteit, Internationalisering ambitie, Innovatiepact
GHC-campusvorming |
| Sociaal kapitaal | Dit geeft de kwaliteit van sociale verbanden in de samenleving weer. Het wordt gemeten als de omvang van het vertrouwen dat burgers hebben in elkaar en in de belangrijkste instituties. Naast het vertrouwen van alle burgers kijken we ook naar het vertrouwen tussen verschillende groepen onderling, aan de hand van een indicator over discriminatiegevoelens. Deze beschrijft in hoeverre mensen vinden dat ze tot een groep behoren die ervaart dat het niet volledig aan het maatschappelijk proces kan deelnemen of in zijn hoedanigheid niet volledig wordt geaccepteerd. | Human Capital Agenda, Biodiversiteit, EnergieAkkoord, Circulaire metropool, Innovatiepact |
| Brede welvaart ‘elders’ indicatoren | Uitleg | Programma |
| Handel en hulp | De handel die Nederland met andere landen drijft, kan de welvaart in die landen vergroten. Bij de invoer worden de continenten van herkomst Europa, Amerika, Azië, Afrika en Oceanië apart onderscheiden. Ontwikkelingshulp die Nederland geeft aan ontwikkelingslanden kan de brede welvaart in die landen vergroten. Hetzelfde geldt voor geld dat migranten overmaken aan familieleden in hun land van herkomst. Overigens leiden deze overdrachten niet noodzakelijkerwijs tot een grotere welvaart: dit geld wordt besteed aan zaken die niet per definitie ten goede komen aan de welvaart van de hele samenleving. | Internationalisering ambitie, Water, Circulaire metropool
Innovatiepact (selling GHC (kennis delen) |
| Milieu en grondstoffen | Niet-hernieuwbare hulpbronnen worden ingevoerd en gebruikt om goederen en diensten te produceren. Dit leidt tot uitputting van deze hulpbronnen in het buitenland, wat vooral een grote impact heeft op de (latere) welvaart in de armste landen. De productie van goederen en diensten die uit andere landen worden ingevoerd kan daar ter plaatse gepaard gaan met bijvoorbeeld CO2 emissies, die dan direct gerelateerd zijn aan de Nederlandse consumptie en dus mede bepalend zijn voor onze broeikasgasvoetafdruk. | Internationalisering ambitie, Water, Circulaire metropool, innovatiepact |
Greenport West-Holland biedt als Nederlands grootste tuinbouwcluster van Nederland en Europa een compleet ecosysteem voor versproducten
