Hieronder vindt u het verslag van de workshop ‘In balans met de Schijf van Weerbaarheid’ van het Symposium Natuur-inclusieve Tuinbouw op 29 juni.
Elke teler graag toe naar nieuwe alternatieven en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en meststof zoveel mogelijk beperken. In theorie heel makkelijk, maar in de praktijk is dat een stuk lastiger. Want hoe maak je een goede keuze uit een breed palet van middelen en hoe combineer je deze tot een evenwichtig gebalanceerde voeding voor de plant? Om telers en teeltbedrijven op weg te helpen, is er nu de Schijf van Weerbaarheid. Net zoals mensen gezonder worden, als ze gevarieerd blijven eten. Zo geldt dat ook voor de plant. Maar wat heeft de plant nu nodig aan gezonde bouwstoffen?
Bij de Schijf van Weerbaarheid draait het om evenwicht in de stikstof en koolstofbalans. Stikstof is nodig voor voldoende groeikracht en koolstof is nodig om het ‘huis’ van de plant van voldoende stevigheid te voorzien, zodat deze weerbaarder wordt tegen ziekten, plagen of temperatuurstress. Bij het verbeteren van de koolstof bouwstenen is te denken aan substraat met vezelrijke producten, zoals kokos, rijstekaf, houtvezel, compost- en chitinerijke producten. Deze hebben een relatief hoge C:N verhouding en zijn daardoor moeilijker verteerbaar. Hierdoor stimuleren de plantenwortels de ontwikkeling van schimmels die zich gespecialiseerd hebben op de afbraak van dit soort producten en meer nutrienten in het substraat beschikbaar maken voor opname. De plant neemt efficienter zijn voedingsstoffen op en de meststofgift kan worden verlaagd. Ook humine- en fulvinezuren dragen hieraan bij en deze kunnen ook via de voeding worden meegegeven.
Wil je het afweersysteem tijdelijk extra versterken? Dan kun je gericht zogenoemde elicitoren inzetten die de plant aanzetten tot een hogere jasmonzuur of salicylzuurproductie. Het meegeven van nuttige bodembacterien en bodemschimmels draagt daarnaast ook nog bij een betere bezetting van de wortels, zodat ziekteverwekkers minder snel kunnen toeslaan.
Tot slot, heeft de plant voldoende energie nodig om al die weerbaarheidsprocessen vol te houden. Hierbij is een transitie nodig om over te schakelen van minerale meststof naar organische meststof. Een goede eiwit-shake op basis van aminozuren is dan onmisbaar.
Iedereen kent de schijf van vijf, met in elk vak andere type voedselproducten. Om gezond te blijven, is het verstandig om elke dag wat uit een vakje van de schijf te eten. Maar als dit voor de mens geldt, waarom dan niet voor een plant? Bij het omschakelen naar een gewasbeschermingsstrategie met zo min mogelijk milieubelasting, heb ik voor een gezonde plant de ‘Schijf van Weerbaarheid’ ontwikkelt. In dit schema krijgen de inzet van gewasbeschermingsmiddelen met een laag milieurisico en organische meststoffen (waaronder biostimulanten) vanzelf een logische plek. Bij het ontwikkelen van een gebalanceerde plantenvoeding, is het dus raadzaam om te zorgen dat de plant voldoende en gevarieerd gevoed wordt uit elke schijf.
Organische stikstof
Een plant heeft stikstof nodig als basis voor een gezonde energiehuishouding en om daarmee vruchten en bloemen te produceren. Onder invloed van zonlicht worden aminozuren en eiwitten aangemaakt en deze bouwstenen zijn cruciaal bij tal van weerbaarheidsprocessen en de productie van afweerstoffen. Niet verwonderlijk dus, dat in biostimulanten toevoegingen zijn te vinden met aminozuren en eiwitten om dit proces te ondersteunen. Dit zijn natuurlijke bronnen van organische stikstof en ze onderscheiden zich van minerale stikstof door de aanwezigheid van koolstofverbindingen. Bij biotrofe schimmels blijft alleen een te hoge dosering van stikstof risicovol, omdat de schimmel zich juist voedt op een gastheer die voldoende voedingsstoffen levert. Daarom is het belangrijk om tegelijkertijd ook op de balans met complexere koolstofbronnen te letten.
Hoofd- en sporenelementen
Over het belang van hoofd- en sporenelementen in relatie tot ziekten en plagen is al veel bekend. Vaak is het lastig om daarbij één element naar voren te schuiven, het is een complex samenspel waarbij alle elementen een rol spelen en de balans ertussen. Magnesium is ingebouwd in het bladgroenmolecuul en belangrijk bij het fotosynthese proces, evenals ijzer, mangaan en boor. Calcium en kalium dragen bij aan sterkere cellen waardoor ziekteverwekkers zich minder snel van de ene naar de andere cel kunnen verspreiden en het infectieproces in bladeren en wortels vertraagd. Producten met humine- en fulvinezuren functioneren als een soort vangnet in het substraat, zodat voedingselementen minder snel uitspoelen en beter en sneller door de plant worden opgenomen.
Plantenhormonen
Er zijn veel verschillende plantenhormonen, maar salicylzuur en jasmonzuur zijn de belangrijkste als het gaat om stress door ziekten en plagen. Hier kun je slim gebruik van maken door gericht deze afweerroutes te activeren met behulp van zg. elicitoren. Er zijn verschillende stoffen op basis van oa. polysacchariden die het hormonale afweersysteem kunnen activeren en versterken. Ook een actief bodemleven met groeibevorderende bacteriën en schimmels spelen hierin een belangrijke rol. In de praktijk is het zonlicht en het UV spectrum daarin ook al een belangrijke aanjager van hormoonniveaus om belagers te weren. Daarom valt de meeste winst te behalen in kritische overgangsperiodes van weinig licht naar veel licht (en andersom).
Organische koolstof
Algen- en zeewieren zijn natuurlijke bronnen van organische koolstof. Meer organische koolstof in het substraat vertraagd de omzetting van ammonium naar nitraat. Dit stimuleert de plant weer om met meer gunstige micro-organismen een verbinding aan te gaan, die bij dit omzettingsproces kunnen ondersteunen. Ook zal de plant vanzelf meer inhoudsstoffen, zoals antioxidanten aanmaken.
Balanceren met koolstof en stikstof
Een goede balans tussen organische stikstof en koolstof is cruciaal voor een sterke plant die voldoende energie ontvangt om zowel kwaliteit te leveren als voldoende inhoudsstoffen om ziekten en plagen te weren of stressvolle periodes met droogte of voedingstekort weet te overbruggen. Tot slot een laatste tip: blijf variëren, zodat je de ziekteverwekkers duurzaam blijft verrassen.
